වර්තමානය වනවිට රටම ලෙඩ කරන පිළිලක් වී තිබෙන්නේ ප්ලාස්ටික් සහ මයික්‍රෝප්ලාස්ටික් (Microplastics) ය.
“මයික්රො ප්ලාස්ටික් යනු ප්ලාස්ටික්වලින් කැඩුණු මිලිමීටර් 5ක් මිලිමීටර 1ක් විශාල පුංචි ප්ලාස්ටික් කැබලි. මේවා පුද්ගලයන් විසින් නිර්මාණය කර ඇති අතර පරිසරයට අනුව ක්‍රියා නොකරනවා මෙන් ම දිරාපත් වන්නේ ද නැත.
මයික්රො ප්ලාස්ටික් ප්‍රධාන වශයෙන් ප්‍රාථමික හා ද්විතීයික ලෙස පරිසරයට එකතු වෙනවා. ඒ දෙවිදියට නිකුත් වන ප්ලාස්ටික් පරිසරයේ පවතින්නේ කුඩු ලෙස ය. එමඟින් රසායනික ද්‍රව්‍ය, විෂ ද්‍රව්‍ය රෝග කාරක එක්වෙනවා.
ජලයට මයික්රො ප්ලාස්ටික් එක්වූ විට පියවි ඇසට පෙනීමක් සිදුවන්නේ නැහැ. අනාරක්ෂිත ලෙස ප්ලාස්ටික් පිලිස්සීම හේතුවෙන් ප්ලාස්ටික් අංශු වශයෙන් වායු ගෝලයට එකතු වෙනවා මෙම කොටස් වායු ගෝලයේ කිසිදා නොමියන ප්ලාස්ටික් කොටස් ලෙස තැන්පත් වෙයි. මයික්රො ප්ලාස්ටික් එක්වූ විට කිසිදා ඒවා ඉවත් කිරීමට හැකියාවක් ලැබෙන්නේ නැහැ. මේ නිසා වායු දූෂණය ද සිදුවනවා.
ශ්වසනයේදී රුධිරයට ඇතුළු වන බොහෝ ප්ලාස්ටික් අංශු වලින් මොළය ආරක්ෂා කරන හාඩි පටලය තරණය කළ හැකි බවට සාධක ඇත. මව්වරුන්ගේ වර්ධනය වන කලලරූපයකට ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් ඇතුලු විය හැකි බවට සමහර සාක්ෂි තිබේ.
ප්ලාස්ටික් අංශු ආහාර සමගද ශරීරයට ඇතුලු වන බව නොරහසකි. මේ පිළිබඳ ජයවර්ධනපුර විශ්ව විදයාලයේ කථිකාචාර්ය වෛද්‍ය සජිත් එදිරිසිංහ මහතා ප්‍රකාශ කර සිටින්නේ පසුගිය කාලයේ කරන ලද සමීක්ෂණයකට අනුව එක් පුද්ගලයෙකුට සතියකට ක්‍රෙඩිට් කාඩ් එකක් තරම් මයික්රො ප්ලාස්ටික් ප්‍රමාණයක් ආහාර සමග ශරීරයට එකතු වන බවයි. ඒ අනුව අපේ රටේ එක් පුද්ගලයකුගේ ශරීරයට වසරකට මයික්‍රෝ ප්ලාස්ටික් කෑලි 1769ක් ශරීරගත වෙන බවයි. මීට අමතරව ආහාර ඇසුරුම්වල අඩංගු තවත් රසායනික ද්‍රව්‍යයක් වන ස්ටයිරීන් රසායනය මගින් ස්නායු පද්ධතියේ ගැටළු, ශ්‍රවණාබාධ හා පිළිකා ඇතුළු සෞඛ්‍ය ගැටලු රැසක් ඇති කරයි.
සෑම නිවසකම ඇති රෙදි සෝදන යන්ත්‍රයේ දෙපැත්තේ තැන්පත් වන අපද්‍රව්‍ය කොටසේ බහුලව ඇත්තේ මයික්රො ප්ලාස්ටික්. එමෙන් ම ප්ලාස්ටික් ඉඳිආප්ප තට්ටුවල හදන ඉඳිආප්ප ආහාරයට ගත් විටත් මයික්රො ප්ලාස්ටික් ශරීර ගතවෙන බව ද අනාවරණය වී තිබෙන කරුණක්. එමෙන්ම පානීය ජලයේ ඇති මයික්‍රෝ ප්ලාස්ටික් 100% ක් ඉවත් කිරීමට ජල සම්පාදන මණ්ඩලයටද හැකියාවක් නොමැත. මෙහි ඇති භයානක බව මේ සියල්ල අප ශරීරගත වන්නේ අප නොදැනුවත්වම වීමයි.
ඔස්ට්‍රේලියාවේ ඇඩිලේඩ් විශ්වවිද්‍යාලයේ ශ්‍රී ලාංකික පර්යේෂණ විද්‍යාඥවරියක වන විනුරි සිල්වා මහත්මිය විසින් මෙරට සාගර කලාපයේ, ත්‍රිකුණාමලය, කුඩාවැල්ල, මීගමුව ධීවර කලාපවලින් හාල්මැස්සා, හුරුල්ලා, සාලයා යන මසුන් යොදා ගනිමින් සිදු කරන ලද පර්යේෂණයකින් හෙලි වී ඇත්තේ කුඩා මසුන්ගේ 90%කට වැඩි ප්‍රමාණයක මයික්රො ප්ලාස්ටික් අන්තර්ගත බවයි. මෙම පර්යේෂණය සඳහා මත්ස්‍යයින් 150කට වඩා යොදාගෙන ඇති බව ඇය පවසයි. බහුතරයක් මසුන්ගෙන් 5mmට වඩා අඩු ප්ලාස්ටික් කොටස් විශාල ප්‍රමාණයක් හඳුනාගෙන තිබුණා.
පරිසරට මයික්‍රෝ ප්ලාස්ටික් එකතු වන ආකාර ගැන සරලව
ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානයේ (WHO) මෑත වාර්තාවකින් අධ්‍යයන 50 ක දත්ත එක්රැස් කර ඇති අතර මෙය කෙතරම් බරපතළද යන්න පැහැදිලි කරයි.
ඉතින් මයික්‍රොප්ලාස්ටික් ජල පද්ධතියට ඇතුළු වන්නේ කෙසේද? පහත දැක්වෙන්නේ ප්‍රධාන ප්‍රභවයන් දෙකයි.
- ඉඩම් පදනම් කරගත් ප්‍රභවයන්ගෙන් ප්ලාස්ටික් ඉවත් වීම;
- ගොඩකිරීම්.
- මාර්ග සලකුණු තීන්ත බිඳවැටීම.
- ටයර් සහ ඇඳුම් වල සුන්බුන්.
- පාවහන් සහ කෘතිම තණකොළ වැනි කෘතිම නිෂ්පාදන වල ප්ලාස්ටික් අංශු පසට උරා ගැනීම.
2. අපජලය පිටාර ගැලීම (පිරිපහදු කළ හා පිරිසිදු නොකළ);
- කෘතිම ඇඳුම් සේදීමේදී මුදා හරින ලද ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් තන්තු.
- ගංගා ජල පෝෂක ප්‍රදේශවල විශාල ලෙස ප්ලාස්ටික් අඩංගු කසල බැහැර කිරීම.
- රූපලාවණ්‍ය ක්ෂුද්‍ර බීඩ්
- සනීපාරක්ෂක පෑඩ් සහ තෙත් පිසදැමීම් වැනි විශාල නිෂ්පාදන අහිතකර ලෙස බැහැර කිරීම.
- කෘෂිකාර්මික කටයුතු, විශේෂයෙන් මලාපවහන රොන් මඩ ගලා යන ජලයට එකතු වීම.
අප ආරක්ෂා විය යුත්තේ කෙසේද…?
- ජල පෙරනයක් මිලදී ගෙන බෝතල් කළ ජලය භාවිතා කිරීම නවත්වන්න. මයික්‍රොන් 2 ක් හෝ ඊට අඩු ශ්‍රේණිගත කිරීමක් සහිත බොහෝ කාබන් බ්ලොක් ෆිල්ටර මගින් ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් ඉවත් කරනු ලැබේ.
- කෘතිම නොවන පරිසර හිතකාමී ඇඳුම් මිලදී ගන්න, නයිලෝන්, ස්පැන්ඩෙක්ස් සහ පොලියෙස්ටර් වැනි කෘතිම රෙදි ප්ලාස්ටික් වලින් සාදා ඇත. කාලයාගේ ඇවෑමෙන්, මෙම ඇඳුම් කැබලි බිත්ති වැනි රළු මතුපිටට සේදීම හෝ අතුල්ලමින් තන්තු වැගිරෙනු ඇත. මෙම තන්තු මයික්‍රෝ ෆයිබර් ලෙස හැඳින්වෙන අතර එය ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් ආකාරයකි. පිහිනීමේදී හිතකර ශ්‍රේණිගත පිහිනුම් ඇඳුම් භාවිතා කරන්න. ස්වාභාවික සායම් සහිත කපු ඇඳ ඇතිරිලි භාවිතා කරන්න.
- වියලීමේදී කෘතීම වියළන යන්ත්‍ර භාවිතා නොකරන්න. ඔබේ ඇඳුම් වාතයේ වියළන්න කෘතිම රෙදි මැෂින් වියළන විට මයික්‍රෝ ෆයිබර් වැගිරෙයි. ඔබේ ඇඳුම් වියළීම ඔබේ ඇඳුම්වල වැගිරෙන මයික්‍රෝ ෆයිබර් ගණන අඩු කළ හැකිය.
- පොදු ප්‍රවාහනය භාවිතා කරන්න, දුම්රිය වැනි යටිතල පහසුකම් සඳහා කැමැත්තක් දක්වන්න.
- මුහුදු බෙල්ලන් සහ මස්, මාළු පරිභෝජනය අඩු කරන්න. ඔබට සම්පූර්ණ නිර්මාංශ විය යුතු නැත, නමුත් වඩාත් සෞඛ්‍යාරක්ෂිතව ආහාර ගබඩා කිරීම හා අසුරුම් ගැන සලකා බලන්න, පොලිතීන් හා ප්ලාස්ටික් බහාලුම් භාවිතා නොකරන්න. මයික්‍රෝබීඩ් සහිත නිෂ්පාදන භාවිතා කිරීමෙන් වළකින්න.
- දුම්පානයෙන් වලකින්න. දුම්පානය ඔබේ සෞඛ්‍යයට අහිතකර වනවා පමණක් නොව, එමගින් මයික්‍රෝ ෆයිබර් ද වැගිරෙයි.
- ස්ටයිරෝෆෝම් බහාලුම් සහ කෝප්ප යනු ප්ලාස්ටික් වර්ගයකි. ඔබ මීට පෙර කවදා හෝ ස්ටයිරෝෆෝම් භාවිතා කර ඇත්නම්, එය පහසුවෙන් කුඩා කැබලිවලට කැඩෙන බව ඔබ දැන ගනු ඇත. (ඕනෑම ප්ලාස්ටික් නිෂ්පාදනයක් කාලයත් සමඟ කුඩා ප්ලාස්ටික් අංශු වලට කැඩී යා හැකිය. ඔබ පොදුවේ ප්ලාස්ටික් නිෂ්පාදන වළක්වා ගන්නේ නම්, එවිට ඔබට ඔබේම ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් නිරාවරණය සීමා කළ හැකි අතර ප්ලාස්ටික් අපද්‍රව්‍ය පිරිහීම හේතුවෙන් ඇති වන ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් සීමා කළ හැකිය)
- යාවත්කාලීනව සිටින්න, ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් පිළිබඳ බොහෝ පර්යේෂණ නොමැත, ක්ෂුද්‍ර ප්ලාස්ටික් වල තත්ත්වය සහ මයික්‍රොප්ලාස්ටික් වළක්වා ගත හැකි ක්‍රම පිළිබඳව යාවත්කාලීනව සිටීම අනාගතයේ දී මයික්‍රොප්ලාස්ටික් හා ඒවායේ සෞඛ්‍යමය බලපෑම් වළක්වා ගැනීම සඳහා ඔබේ හොඳම ඔට්ටුව විය හැකිය.
ජාතික පාරිසරික පනතේ 4ආ කොටසේ 23ද වගන්තිය අනුව යම් සුදුසු ද්‍රව්‍යයක් ලංකාව තුළට ගෙන්වීම බෙදාහැරීම හා භාවිතය තහනම් කිරීමට හැකියාව ලැබෙනවා. ඒ අනුව මයික්‍රෝ ප්ලාස්ටික් තහනම් කිරීමට හැකියාව පවතිනවා. ඒ සඳහා පරිසර ඇමැතිවරයාගේ අත්සනින් යුත් නියෝගයක් ගැසට් පත්‍රයේ පළ කළ යුතුයි. මීට අමතර ව පාරිභෝගික කටයුතු පිළිබඳ අධිකාරි පනතේ 10 වැනි වගන්තිය අනුව මයික්‍රෝ ප්ලාස්ටික් කැටිති තහනම් කිරීමට හැකියාව පවතිනවා. ඒ අනුව පනත් දෙකෙන්ම සමගාමී නියෝග දෙකක් එකවර පැනවුවහොත් මේ තහනම සාර්ථක වන බව පැහැදිලි යි.
කසුන් සඳකැලුම්